مشکلات ارزی، تحریم‌های داخلی و دشواری‌های صادرات

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – سید محمود حسینی*: روز ملی صادرات (۲۹ مهر) سالانه یک بار برگزار می‌شود تا صادرکنندگان به صورت نمادین تقدیر شوند اما پس از آن به مدت یک سال دیگر دوباره رها می‌شوند تا در مشکلات غرق شوند. هرچند برگزاری این مراسم می‌تواند دست کم از لحاظ انگیزه برای صادرکنندگان قدری مفید باشد اما تأثیر چندانی ندارد.

مشکلات امروز صادرکنندگان بسیار زیاد است و از آنجا رفع این مشکلات اهمیت دارد که صادرکننده امروز سرباز خط مقدم ارزآوری کشور محسوب شده و می‌تواند به توسعه اقتصادی کشور در عرصه بین‌الملل شتاب بیشتری بدهد. نباید فراموش کرد که صادرکنندگان یکی از مهمترین حلقه‌های تجارت در زمینه اقتصاد ایران محسوب می‌شوند.

فهم غلط از صادرات

ضرورت حمایت از صادرکنندگان بر هیچکس پوشیده نیست اما متأسفانه باید گفت صادرکننده ایرانی آنقدر که از تحریم داخلی ضربه خورده از تحریم‌های خارجی ضرر ندیده است. عملکرد نادرست در قبال صادرکنندگان متأسفانه موانع بسیاری را پیش پایشان قرار داده است.

فهم غلط دست‌اندرکاران از صادرات و همچنین فرایندهای بروکراسی پیچیده و طولانی سبب شده تا صادرکنندگان با موانع متعددی روبرو شوند برای مثال فقط کافی است یک شرکت صادراتی ساده به ثبت برسانید خواهید دید که ماه‌ها درگیر پروسه اداری آن خواهید شد در حالی که تسهیلگری در زمینه اداری یکی از مهمترین مطالبات صادرکنندگان است.

پروسه‌های اداری طولانی

دیگر مانع صادرات را باید در طولانی شدن پروسه صدور کارت بازرگانی دید. آنقدر پروسه‌های کاری در زمینه صادرات با مسائل اداری در هم آمیخته که یک بازرگان برای دریافت یک کارت بازرگانی باید دو ماه تمام معطل بماند در حالی که این صدور کارت شاید در چند ساعت یا روز بتواند انجام شود.

در حالی می‌توانیم به صادرکنندگان کمک کنیم که بتوانیم سیستم خدمت رسانی به آنها را چابک سازی و فرایندهای اضافه بروکراسی را حذف کنیم. خوشبختانه نهادهای مختلفی هستند که در زمینه صادرات کمک می‌کنند و نباید خدمات آنها را نادیده گرفت مانند صندوق توسعه صادرات و تبادل فناوری اما باید گفت هنوز آنطور که باید و شاید بین تولیدگر و صادرات کننده تعامل وجود ندارد.

به عبارت دیگر یک تولیدکننده به درستی نمی‌داند که با تعامل یک بازرگان صادرکننده چه درهایی به سوی شرکت تولیدی‌اش باز و چه میزان می‌تواند بازار فروش پیدا کند. امروز شرکت‌های بسیاری هستند که کار صادراتی انجام و حتی در کشورهای منطقه پایگاه دارند و به راحتی می‌توانند در تعامل با صنعت گران ما، اقدامات بزرگی برای تولید انجام دهند.

تعامل تولید و صادرات

یک تولیدکننده خوب لزوماً صادرکننده خوبی نخواهد بود و صادرکننده خوب نیز لزوماً تولیدگر خوبی نخواهد بود در نتیجه باید این دو کنار هم قرار گیرند و بهترین مزیت آن هم این است که تولیدگر تمرکز خود را به تولید گذاشته و کار فروش و بازرگانی را به شرکت‌های صادراتی می‌دهد تا اینگونه کیفیت تولیدی‌اش نیز ارتقا پیدا کرده و نگران فروش محصولات نباشد اما متأسفانه در این زمینه ضعف‌هایی وجود دارد چرا که فرهنگ سازی خوبی در کشور نشده است.

از دیگر موانع کار صادرات این است که نهادهای دست‌اندرکار حوزه حمایت‌های صادراتی عمدتاً با مشکلات بودجه‌ای روبرو هستند در نتیجه نمی‌توانند به خوبی به صادرات کمک کنند و موضوعی که در واقعیت رخ می‌دهد این است که حمایت‌ها در حد بخش نامه‌ها و دستورالعمل‌ها باقی می‌ماند.

ارز و مقوله رفع تعهد ارزی همیشه از جمله مشکلات صادرکنندگان بوده است. جالب اینجا است که بسیاری می‌گویند چرا صادرکنندگان ارزهای حاصل از صادرات را بازنمی‌گردانند در حالی که چنین گزاره‌ای درست نیست صادرکننده تمایل به این امر دارد اما مشکل در چند نرخی بودن ارز است.

اختلافات ارزی و کاهش رغبت

ارز نیمایی، ثنائی، سبزه میدان، آزاد و … هرکدام مشکلاتی برای صادرکننده ایجاد کرده است از سوی دیگر اختلاف بین ارز نیمایی و آزاد در برخی مقاطع حتی به ده هزار تومان هم رسید و امروز بین پنج تا شش هزار تومان است حال سوال جدی این است که چرا توقع وجود دارد که صادرکننده باید با ارز آزاد تجارت کند اما با ارز نیمایی فروش خود را اظهار کند؟

این اختلاف مقداری که باید از سوی بازرگان پرداخته شود آنقدر زیاد است که دیگر رغبتی برای صادرات نخواهد داشت زیرا واقعاً مشکل بزرگی برایش پدید آمده است در نتیجه باید گفت چند نرخی بودن ارز و این اختلاف قیمت نه تنها ضربه بدی به صادر کنندگان زده بلکه سبب کاهش رغبت آنان در زمینه صادرات نیز شده است و این به کل مجموعه تولیدی و اقتصادی کشور ضربه خواهد زد.

در نهایت باید گفت خوشبختانه رویه در دولت سیزدهم قدری تغییر کرده و امیدواریم مسائل و مشکلات حوزه اقتصادی و به خصوص صادرات کاهش یابند، معتقد هستیم که اگر بتوانیم مشکلات صادرات را کاهش دهیم قطعاً تأثیرات خوبی نیز بر تولید داخلی خواهیم گذاشت.

*کارشناس اقتصادی و عضو انجمن شرکت‌های مدیریت صادرات ایران