اینکوترمز (Incoterms) چیست؟

اینکوترمز به معنی اصطلاحات بین‌المللی بازرگانی است و از ایجاد موانع بزرگ در تجارت بین‌الملل که منجر به بروز اختلاف بازرگانی بین طرف های درگیر در معامله می شود، جلوگیری می کند. از این رو اتاق بازرگانی بین‌الملل اقدام به تعریف اصطلاحات بازرگانی بین‌الملل، یا به اصطلاح اینکوترمز نمود. به کمک این اصول و قواعد، تعهدات طرفین در بازرگانی بین‌الملل روشن می شود.

در جدول زیر به تعدادی از این تعهدات که اینکوترمز به روشن شدن آن ها کمک می کند، اشاره شده است.

اتاق بازرگانی بین‌الملل در سال 1928 ، جزوه ای تحت عنوان شرایط تجاری منتشر کرد. بر مبنای این جزوه، اتاق بازرگانی بین الملل به صورت متوالی، اینکوترمز را ارائه و اصلاح نموده است. اینکوترمز در طول عمر خود همواره تغیراتی داشته و آخرین نسخه آن در سال 2010 ارائه شده است. در نسخه های مختلف از اینکوترمز تعدادی از قواعد اضافه یا کم شده اند. در کل 8 نسخه از اینکوترمز ارائه شد. اتاق بازرگانی بین الملل از سال 1980، هر 10 سال، نسخه جدیدی از اینکوترمز ارائه کرده و اصطلاحات را بازنگری می کند. نسخه های رسمی اینکوترمز به شرح زیر می باشد.

1. اینکوترمز 1936
2. اینکوترمز 1953
3. اینکوترمز 1967
4. اینکوترمز 1976
5. اینکوترمز 1980
6. اینکوترمز 1990
7. اینکوترمز 2000
8. اینکوترمز 2010
9. اینکوترمز 2020

هریک از این نسخه ها شامل تعدادی اصطلاحات بودند. تعدادی در نسخه 2010 حذف و تعدادی به آن اضافه شده اند. نکته حائز اهمیت در بازرگانی بین الملل این است که امکان استناد به اصطلاحات نسخه های اینکوترمز وجود دارد. نسخه 2010 کامل ترین نسخه مورد استفاده بازرگانان است اما در ادامه علاوه بر نسخه 2010، به اصطلاحات نسخه 2000 نیز اشاره خواهد شد.

نکته دیگر این است که نسخه های رسمی اتاق بازرگانی همان 8 نسخه ای است که ارائه شده و سایر نسخه های ارائه شده رسمی نبوده و استفاده ار آن ها منطقی نیست. با این حال استفاده از شرایط و اصطلاحات ارائه شده در اینکوترمز اجباری نیست و طرفین قرارداد می توانند تغییراتی در اصطلاحات ایجاد کنند و حتی بدون استفاده از این قواعد و براساس توافق طرفین در قرارداد عمل نمایند.

مفاهیم کلی مهم در اینکوترمز

• Delivery:  موقعیتی در معامله که ریسک آسیب یا از بین رفتن کالاها از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
• Arrival: موقعیتی که در آن هزینه حمل پرداخت می‌شود.
• Free: موقعیتی که فروشنده متعهد می‌شود، کالاها را به آنجا برساند تا مورد حمل و نقل قرار بگیرد.
• Carrier: شخصی که در قرارداد حمل و نقل، وظیفه حمل و نقل با هر نوع وسیله نقلیه ای را بر عهده می‌گیرد.
• Freight Forwarder: شرکتی که قرارداد باربری می بندد یا در آن مشارکت می‌کند.
• Terminal: به مکان های سرپوشیده یا  غیر سرپوشیده مثل انبار، پارکینگ، گاراژ کانتینرها و … گفته می شود.
• To clear for export: گرفتن گواهی ترخیص صادراتی بار و دریافت جواز صادرات

اصطلاحات اینکوترمز 2020 مناسب انواع روش های حمل

• تحویل کالا به خریدار در مبدا بدون ترخیص صادراتی EX Works (EXW): 

در این قاعده از اینکوترمز بعد از عبارت EXW نام یک مقصد قرار می‌گیرد. فروشنده موظف است بار را در این مقصد شامل انبار، کارخانه، دفتر و هر محل دیگری و در زمان تعیین شده طبق قرارداد به خریدار یا حمل کننده معرفی شده از جانب خریدار تحویل بدهد. معمولا فروشنده کالا را در محل خود، آماده بارگیری (کف انبار یا محل ) در اختیار خریدار قرار می دهد. این اصطلاح حداکثر تعهد را روی خریدار و حداقل تعهد را روی فروشنده ایجاد می‌کند. فروشنده تعهدی بابت انجام تشریفات گمرکی صادرات و اخذ مجوز های صدور ندارد، اما اگر خریدار از فروشنده درخواست کمک کند، موظف است به ریسک و هزینه خریدار در اخذ مجوزهای صدور و انجام تشریفات گمرکی صدور به وی کمک نماید. در کل از این اصطلاح برای برآورد قیمت اولیه، بدون محاسبه هر نوع هزینه اضافی استفاده می‌شود. ترجمه “تحویل درب کارخانه” ترجمه جامعی نیست و بهتر است به “تحویل کالا به خریدار در محل فروشنده بدون ترخیص صادراتی” ترجمه شود.

• تحویل کالا در محل مقرر به حمل کننده Free Carrier (FCA):

این قاعده از اینکوترمز بدین معناست که فروشنده تحویل کالا را هنگامی به انجام می رساند که آن را پس از ترخیص برای صدور در محل مقرر در اختیار خریدار یا حمل کننده تعیین شده از سوی خریدار قرار دهد.  این قاعده از جهات بسیاری جایگزین اصطلاح FOB در استفاده‌های جدید شده است.این اصطلاح قبلا به معنای تحویل کالا در بندر یا محل ارسال بود که در اصطلاح FCA به یک مقصد جغرافیایی تبدیل شده است. فقط نقطه انتقال ریسک در این اصطلاح از بندر به نقطه یا محل تحویل کالا تغییر کرده است.

باید توجه نمود که محل انتقال خطر را به صورت دقیق تعیین کرد، زیراکه خطر از آن نقطه به بعد با خریدار است. مکان جغرافیایی این قاعده می تواند درون محل فروشنده، درون کشور فروشنده یا در مرز باشد. به هر حال ترخیص صادراتی در این قاعده بر عهده فروشنده است.

بنابر این قاعده بهتر است خریدار نوع حمل و مقصد و مسیر حمل را به فروشنده اطلاع دهد تا فروشنده بتواند بسته بندی مناسب را تدارک ببیند. و در آخر “حمل رایگان” یا “حمل آزاد” یا “حمل مجانی” صحیح نمی باشند. زیرا که عبارت FREE در تمام قواعد F به معنای “تحویل” است نه رایگان یا عبارت های مشابه دیگر. همچنین منظور از CARRIER در این قاعده هر شخصی است که توسط خریدار مرفی می شود و لزوما یک شرکت ” حمل کننده” نیست.

• پرداخت کرایه حمل کالا تا مقصد توسط فروشنده (CPT) Carriage Paid To:

این قاعده از اینکوترمز بدین معناست که فروشنده کالا را به حمل کننده ای که خود از پیش تعیین کرده است تحویل می دهد، اما علاوه بر آن باید هزینه لازم جهت حمل کالا تا مقصد مقرر را بپردازد. بنابراین خریدار مسئولیت کلیه خطرهای متوجه کالا و هرگونه هزینه های دیگر آن پس از تحویل را تقبل می کند. 2 نقطه بحرانی در این قاده وجود دارد، یکی نقطه انتقال خطر و دوم نقطه انتقال هزینه از فروشنده به خریدار. نکته خیلی مهم اینکه اگر از حمل کنندگان متددی برای حمل کالا به مقصد مقرر استفاده شود، مسئولیت خطرهای متوجه کالا هنگامی منتقل می گردد که کالا به نخستین حمل کننده تحویل داده شود. اما درصورتی که طرفین درقرارداد توافق نمایند، می توان محل انتقال خطر را به محلی بعد از تحویل به اولین متصدی حمل تغییر داد. این موضوع باید واضح و صریح در قرارداد گنجانده شود. از این قاعده می توان برای تمامی روش های حمل و نقل از جمله حمل و نقل مرکب استفاده نمود.

• پرداخت کرایه حمل و بیمه کالا تا مقصد با فروشنده (CIP) Carriage and Insurance Paid To:

این قاده از اینکوترمز بدین معناست که فروشنده کالا را به حمل کننده ای که از پیش نعیین کرده است تحویل می دهد، اما باید هزینه لازم  جهت حمل و بیمه کالا تا مقصد مقرر را نیز بپردازد. باید در نظر گرفت خریدار مسئولیت کلیه خطر های متوجه کالا و هرگونه هزینه های اضافی آن پس از تحویل را تقبل می کند. هر چند در قاعده CIP فروشنده باید خطر از میان رفتن یا  آسیب دیدن کالا در جریان حمل و نقل را تحت پوشش بیمه قرار دهد. البته در صورت بروز خسارت پیگیری موضوع با خریدار است، بنابراین در این قاعده نیز دو نقطه بحرانی وجود دارد که باید به صورت واضح و شفاف هر دو نقطه مشخص شوند. از این قاعده می توان برای تمامی روش های حمل و نقل از جمله حمل و نقل مرکب استفاده نمود.

• تحویل کالا در محل معین مقصد به خریدار (DAP) Delivered At Place:

این قاعده از اینکوترمز برای همه روش های حمل قابل استفاده است. در این قاعده فروشنده زمانی که کالا روی وسیله حمل آورنده به مقصد توافق شده، آماده تخلیه در اختیار خریدار قرار می دهد، در واقع تحویل را به انجام رسانده است. فروشنده تمام خطرات مربوط به کالا تا رساندن آن به محل مورد توافق (قبل از تخلیه کالا) را عهده دار است. به طرفین توصیه می شود محل مورد توافق را تا حد امکان به صورت دقیق و نقطه مورد نظر در آن محل را مشخص نمایند، چراکه ریسک ها و خطرات تا آن محل با فروشنده است.

تحویل کالا در محل مقرر مقصد با ترخیص و با پرداخت حقوق و عوارض ورودی (DDP) Delivered Duty Paid:

این قاعده بدین معناست که فروشنده کالا را پس از ترخیص برای ورود و به صورتی که از وسیله نقلیه آورنده کالا تخلیه نشده است، در محل مقرر در مقصد به خریدار تحویل می دهد. از این قاعده می توان برای همه روش های حمل و نقل از جمله حمل و نقل مرکب استفاده نمود. اصولا به طرفهای معامله توصیه می شود، محل مورد توافق و نقطه مورد نظر در آن محل را با دقت کامل انتخاب کنند زیراکه هزینه ها و ریسک ها تا آن محل برعهده فروشنده است.

• تحویل کالا در کنار کشتی یا شناور (FAS) Free Alongside Ship:

این قاعده بدین معناست که فروشنده تحویل کالا را زمانی به انجام می رساند که کالا در بندر بارگیری تعین شده در کنار کشتی یا شناور قرار بگیرد. این قاعده مخصوص حمل دریایی است و از ابتدا یعنی سال 1936 در اینکوترمز مطرح شده بود. بهتر این است که نقطه بارگیری را تا حد امکان به صورت دقیق تعیین نمود و حتی دربنادری که چند پایانه دارند، بهتر است پایانه مربوطه مشخص شود. وقتی حمل به صورت کانتینری باشد عموما فروشنده کانتینر را در محوطه کانتینری تحویل شرکت حمل، در اصل خریدار می دهد و نه در کنار کشتی.در این موارد بهتر است از FCA استفاده نمود و نه FAS.

• تحویل کالا روی کشتی در مبدا (FOB) Free On Board:

این قاعده بدین معناست که فروشنده تحویل کالا را زمانی انجام می دهد که کالا را در (مبدا) بندر بارگیری تیین شده بر کشتی بارگیری می نماید. به گونه ای که خریدار از این لحظه به بعد باید مسئولیت کلیه مخارج کالا و خطرهای از میان رفتن کالا یا آسیب دیدن آن را تقبل کند. در این قاده از اینکوترمز، فروشنده کالا را تا بندر مرزی کشور خود حمل و ترخیص صادراتی می نماید. بعد از اتمام بارگیری کالا را تحویل می دهد. این قاعده مخصوص حمل دریایی است و از ابتدا یعنی سال 1936 در اینکوترمز مطرح شده بود. باید توجه داشت ترجمه “تحویل روی عرشه” برای این قاعده درست نیست و تحویل به حمل کننده مناسب تر است.

• قیمت کالا و کرایه تا بندر مقصد (CFR) Cost and Freight:

این قاعده بدین معناست که فروشنده زمانی تحویل کالا را به انجام می رساند که کالا در بندر مبدا در شناور بارگیری نموده و هزینه های متعارف رساندن کالا به بندر مقصد را پرداخت می نماید. این قاعده مخصوص حمل دریایی بوده و از نسخه سال 1936 تحت عنوان C&F در اینکوترمز مطرح بوده است. این قاعده در نسخه سال 2000 به  تغییر نام داد. برای کمتر شدن خطا بهتر است در این قاده نام هر دو بندر (مبدا و مقصد) مشخص شود.

• قیمت کالا، بیمه و کرایه تا بندر مقصد (CIF) Cost, Insurance and Freight:

این قاعده از اینکوترمز بدین معناست که فروشنده کالا را بعد از بارگیری در کشتی یا شناور به شرکت حمل تحویل می دهد. اما فروشنده موظف است کرایه، حق بیمه و دیگر هزینه های متعارف تا بندر مقصد را نیز پرداخت کند. فروشنده صرفا موظف به پرداخت هزینه های مذکور است و تهدی بابت ریسک و خطرات اجرای این مراحل بعد از بارگیری در بندر مبدا ندارد. این قاعده ویژه حمل دریایی است و از سال 1936 در اینکوترمز مطرح بوده؛ از این رو تعهدات فروشنده در این قاعده همانند CFR است.